FQB Kanzas shtati Elxart shahridagi Heartland Tri-State Bank bankrotligi bilan bog‘liq bo‘lgan kriptoaktiv firibgarligida 8 million dollardan ortiq mablag‘ni qaytarishga muvaffaq bo‘ldi. Mablag‘lar bankning sobiq bosh direktori Shan Heins bilan bog‘liq Tether hamyoniga qadar kuzatilib, aniqlangan. Bu raqamli valyutadagi firibgarliklar olamida noyob yutuq sifatida qayd etilmoqda. Ushbu mablag‘ni qaytarish 2023-yilda bank muvaffaqiyatsizlikka uchraganida sarmoyalarini yo‘qotgan 33 nafar mahalliy aksiyador uchun muhim kompensatsiya bo‘lib xizmat qiladi.

FQB kriptoaktiv izini qanday qilib topdi?

47 million dollarlik mablag‘ning yo‘qolishini tergov qilish bir necha oy davom etgan raqamli kriminalistika, xalqaro hamkorlik va blokcheyn tahlilini talab qildi. Kanzas-Siti bo‘limining FQB agentlari kiberjinoyatlar bo‘yicha mutaxassislar va moliyaviy nazoratchilar bilan hamkorlikda firibgarlar foydalangan hamyonlarni aniqlash va kuzatishga kirishdi. Stablekoin chiqaruvchi Tether ham huquq-tartibot idoralari bilan hamkorlik qilib, shubhali hamyon aniqlandi degan xulosaga kelgach, uni muzlatdi.

Agentlar blokcheyndagi pul oqimini tahlil qilish uchun garchi kripto hamyonlar anonim xususiyatga ega bo‘lsa ham ochiq manbali vositalardan foydalandilar. Asosiy qiyinchilik — tez va ko‘pincha chalkash tranzaksiyalar zanjirini markazlashmagan tarmoqlar bo‘ylab kuzatish edi. Nihoyat, huquqni muhofaza qiluvchi organlar hali yuvilmagan yoki tarqatilmagan 8 million dollarni aniqladi va tezda ushbu mablag‘larni musodara qildi.

Bu ish agentlik ichida kelajakdagi kriptoaktiv tergovlari uchun namunaviy holat sifatida ko‘rilmoqda.

Shan Xeynsning parvozi va qulashi

Shan Xeyns — hurmatga sazovor bankir va jamoat arbobi. Uning qulashini ko‘pchilik, ayniqsa, Elxart aholisi chuqur va fojia sifatida qabul qildi. Heartland Tri-State Bank bosh direktori sifatida Xeyns deyarli barcha asosiy moliyaviy qarorlarga kirish huquqiga ega edi va ulushdorlarga har yili foyda va dividend yetkazib berib kelgan.

Biroq, uning kriptoaktivlarga bo‘lgan tobora ortib borayotgan qiziqishi xavfli yo‘lga olib kirdi. Oddiy sarmoya bilan bog‘liq savollar bilan boshlangan bu jarayon prokurorlar "cho‘chqani so‘yish" deb ataydigan murakkab firibgarlik sxemasiga aylanib ketdi. Bu turdagi firibgarlik qurbonlarni bir necha hafta yoki oy davomida psixologik va emotsional jihatdan manipulyatsiya qiladi.

Xeyns shaxsiy mablag‘lari tugaganidan so‘ng, cherkov, qizining kollej jamg‘armasi, investitsiya klubi va nihoyat o‘z bankining pullaridan noqonuniy foydalanishga o‘tdi. U atigi bir necha oy ichida mijozlar hisoblaridan 47 million dollardan ortiq mablag‘ni o‘tkazib oldi.

47 million dollarlik kriptoaktiv firibgarligining ochilishi

Xeyns o‘zining jozibadorligi, soxta kripto portfel skrinshotlari va mablag‘lar qaytarilishi haqidagi va’dalari orqali xodimlarni ichki xavfsizlik choralarini chetlab o'tishga o‘tishga ko‘ndirgan. U xorijdagi turli hamyonlarga 11 ta alohida pul o‘tkazmalarini amalga oshirgan.

Regulyatorlarni eng hayratga solgani — mablag‘larning bankdan qanchalik tez chiqib ketgani va qanday qilib deyarli hech qanday xavfsizlik tizimi bu faoliyatni aniqlamaganidir. Sud ekspertizasi natijalariga ko‘ra, Xeyns ichki limitlarni oshirib yuborgan, auditlarda aldovga yo‘l qo‘ygan va uzoq yillik hamkasblarining ishonchidan foydalangan.

Mahalliy ulushdorlarga yirik moliyaviy yo‘qotishlar yetkazildi

Elxartdagi 33 nafar mahalliy ulushdor turli qatlam vakillaridan iborat edi: fermerlar, kichik biznes egalari, nafaqadagi fuqarolar va sobiq bank xodimlari. Ularning aksariyati bankka faqat daromad olish uchun emas, balki fuqarolik faxri va ishonch sababli sarmoya kiritgan edi.

Bank qulashidan keyin ularning hayoti izdan chiqdi. Ayrimlar kuchli ruhiy tushkunlik va sog‘liq bilan bog‘liq muammolarga duch kelishdi. Bir ayol onasini qariyalar uyiga joylashtirishni kechiktirishga majbur bo‘ldi. Yana bir juftlik pensiya rejasidan voz kechdi va yarim stavkada ishga qaytdi. Bu bank moliyaviy muassasa bo‘lishdan tashqari, shahar mustaqilligining ramzi edi.

Voqealar xronologiyasi

• 2022 yil oxiri: Xeyns WhatsApp’da kripto mavzusini muhokama qilishni boshlaydi.

• 2023 yil boshida: Cherkov, investitsiya klubi va oilaviy mablag‘larni jalb qiladi.

• 2023 yil may–iyul: Bankdan 47,1 million dollar o‘tkazadi.

• 2023 yil 5-iyul: Qo‘shnisidan 12 million dollar qarz so‘raydi.

• 2023 yil iyul o‘rtasi: Kengash firibgarlikdan xabardor bo‘ladi.

• 2023 yil 28-iyul: Bank Kanzas shtati regulyatorlari tomonidan yopiladi.

• 2024 yil fevral: Xeyns 24 yil 5 oy muddatga ozodlikdan mahrum etiladi.

• 2024 yil noyabr: FQB 8 million dollarlik kripto aktivlarini qaytarib oladi.

  
  

Hukm: “Sof yovuzlik”

Hukm o‘qilishida Shon Xeyns jabrdiydalar va jamiyat a’zolari bilan to‘la sud zalida yuzlandi. Emotsional ko‘rsatmalar xiyonat va azob-uqubatlarni tasvirlab berdi. Sudya Jon Brums federal prokuror tavsiyasidan ham oshib ketgan tarzda unga 293 oylik (24 yil va 5 oy) qamoq jazosini tayinladi.

Xeyns faqat qisqagina uzr so‘radi, lekin o‘z harakatlariga to‘liq izoh bermadi. Guvohlarning aytishicha, uning suddagi xatti-harakati odamlarning hayotini vayron qilgan odamga xos pushaymonlikni ko‘rsatmagan.

“Cho‘chqani so‘yish” sxemasi nima?

“Cho‘chqani so‘yish” deb ataluvchi firibgarlik sxemasi qurbonlarni xabar almashish ilovalari va ijtimoiy tarmoqlar orqali nishonga oladi. Firibgarlar o‘zlarini investitsiya bo‘yicha maslahat beruvchilar deb tanishtirib, ishonchli munosabat o‘rnatadi va qurbonlarni kriptoaktiv platformalariga pul kiritishga undaydi. Platformalarda soxta daromadlar ko‘rsatiladi, ammo pulni chiqarish “komissiya” yoki “soliq” bahonasida to‘xtatiladi.

Qurbonlar ilgari kiritilgan pullarni “blokdan chiqarish” umidida yana va yana pul yuborishga undaladi. Oxir-oqibat, firibgarlar g‘oyib bo‘ladi, qurbon esa butunlay moliyaviy yo‘qotish bilan qoladi.

Bu sxema shu darajada keng tarqalganki, AQSh Moliya vazirligi va FinCEN moliyaviy muassasalarga ogohlantirishlar chiqarib, xavf belgilarini aniqlash va shubhali xatti-harakatlarga e’tibor qaratishni tavsiya qilgan.

Elxart davolanishga urinmoqda

Elxartdagi yagona mahalliy bankning yopilishi shaharda silkinishga olib keldi. Heartland Tri-State bankining aktivlarini sotib olgan Dream First Bank tezda ish faoliyatini tiklab, mijozlarni tinchlantirdi.

Ammo, ruhiy va psixologik zarba hanuz sezilmoqda. Ko‘plab aholi hanuz ishonch bilan bog‘liq muammolarga duch kelmoqda, sobiq bank xodimlari va ulushdorlar o‘rtasida keskinlik saqlanib qolmoqda. Xeynsning rafiqasi va o‘qituvchi bo‘lgan ayol mojaro ortidan shaharni tark etdi. Bunday firibgarlik qanday qilib bunchalik uzoq vaqt sezilmay qolganiga oid mish-mishlar hanuzgacha davom etmoqda.

Shunga qaramay, FQB tomonidan 8 million dollar kripto aktivlarining qaytarilishi shahar uchun zarur bo‘lgan ma’naviy ko‘tarinkilikni berdi. Shundan beri ommaviy tadbirlar firibgarlikdan ogohlantirish, ta’lim va jamiyat barqarorligiga qaratilmoqda. Muallif: Sam Filding

Manba: lawyer-monthly.com